Niam Tij & Tij Laug Tsis Hlub Ntsuag

Sorry for the long hiatus; been extremely busy.  But here is an original Hmong folktale to share with everyone.  I apologize to those who cannot read romanized Hmong.  It takes a lot of hardwork and effort to properly translate a story written in Hmong into English, and I'm at a point where time doesn't permit me to do so.  I might attempt it in the future, unless someone else volunteers to do so.  Enjoy! 

*Disclaimer* This blog takes no credit for the content of the story.  The story belongs to Patrimoine Culturel Hmong, and the original storyteller is Yaj Xov Txiab.



Puag thaum ub ov, tub ntsuag niam thiab txiv tuag tas lawm. Tshuav tub ntsuag nrog niam tij thiab tij laug nyob xwb. Niam tij thiab tij laug tsis hlub tub ntsuag. Tub ntsuag niaj hnub nqa nws txiv rab phom thiab rab hneev ncig txhua me qab roob hauv roob.

Ces muaj ib zaug tub ntsuag mus taug taug kwj deg, txawm mus pom muaj ib lub nyuag qhov tsua. Nyob hauv lub qhov tsua txawm muaj ib tug kab laum kib tshooj loj loj kwv ib lub pov tawm tuaj ntawm rooj qho. Xob tua ib teg, niag kab laum kib tshooj nkaum zog lawm. Xob tua tua tsis raug li lauj! Tub ntsuag txawm mus ntsia ntsia, nws txawm hais tias, "Ab! Xob niam tua tua tsis raug, cia kuv sim pab xob tua saib." 

Niag kab laum kib tshooj tawm plaws tuaj, xob tua ib teg tsis raug li thiab lauj!

Tub ntsuag thiaj li nta hlo nws rab hneev cuam loo ib xib xub vos rau ntag. Ces niag kab laum kib tshooj tawm plaws tuaj tub ntsuag tib hnee rau, chob nkaus lawm lauj!

Niag kab laum kib tshooj tib plhaw tuaj tom tub ntsuag no, xob cia li tua tib teg txais nkaus kab laum kib tshooj tuag kiag. Xob muab tub ntsuag nqa loo pov rhees saum ntug dej. Tub ntsuag tuag lawm lauj ib ntsis tub ntsuag tsim los xav xav ib ntsis, nws ntsia ntawm nws txhais tes na has ua ciav nws tuav rawv ib lub pov haum. Tub ntsuag thiaj li xav tau tias yog nws tua ib tug kab laum kib tshooj, ciav yog nws tua kab laum kib tshooj lub pov ntag.

Tub ntsuag thiaj li nqes rov los taug taug kwj ha mus ntxiv. Mus zoj ib ntsis txawm mus txog ntua ib lub hav, muaj ib tug nyuag dej los tshuam, txawm ntsib ib tug yawg laus laus plaub hau dawb paug. Tus yawg laus laus ntawd txawm hu tias, "Koj tuaj los me tub. Koj yuav tuaj mus lawm qhov twg na?"

Tub ntsuag teb tias, "Kuv tsis muaj niam tsis muaj txiv. Kho kho kuv siab es kuv lam taug kwj ha xwb."

Tus yawg laus hais tias, "Aub! Yog li ces koj puas yuav pab tau kuv? Yog tias koj pab tau kuv mas kuv muaj ob tug ntxhais. Yog tias koj pab tau kuv mas koj nyiam tus twg los kuv muab rau koj. Yog koj tsis nyiam es koj yuav yuav nyiaj los kuv muab rau koj. Yog koj yuav kub los kuv muab, yuav nyuj yuav nees los kuv muab."


Tus ntsuag txawm hais tias, "Ab! Niag yawg, kuv tsis pom qab yuav pab koj dab tsi os! Ntshai tias kuv lam pab yog tau no los kuv ho yuav. Tsis tau no los tseg xwb lauj!"

Niag yawg laus txawm hais tias, "Yog li ces koj rov mus tsev. Koj mus ntaus tsuag tsuag kom tau ob khub mos txwv tooj. Tag kis tav caij noj tshais koj tuaj ntsib kuv ntawm no nawd!"

Tub ntsuag txawm los tsev lawm. Nws los ntaus tsuag tsuag tau ob khub mos txwv tooj liab ntag. Tag kis ces tub ntsuag noj tshais ntxov ntxov, nws txawm mus nyob ntawm qhov chaw uas tus yawg laus hais rau nws. Ib me ntsis tus yawg laus tuaj txog, nws hais tias, "Koj twb tuaj lawm los me tub?"

Ntsuag teb tias, "Aws! Kuv tuaj lawm os!"

Tus yawg laus hais tias, "Hmo no mas koj pw qhov no ov. Tag kis mas luag yuav los txeeb kuv liaj ia teb chaws, txeeb kuv poj niam tub se. Yog tias koj pab tau kuv mas koj nyiam kuv ob tug ntxhais tus twg los kuv muab. Kuv ob tug ntxhais mas tus hlob hu ua Nkauj Ntsuab, tus yau hu ua Nkauj Zuag Paj. Koj yuav tus twg los kuv muab. Koj yuav dab tsi los kuv muab rau koj."

Tub ntsuag teb tias, "Ab! Cia kuv sim pab saib puas yuav tau."

Tus yawg laus hais tias, "Koj pw qhov no ov! Ib tsam nag xob nag cua nroo ntws ib tog ntuj los, los koj tsis txhob ntshai nawd! Kaj ntug dawb vog koj yuav pom dej dag huav hwv, cav yuav los sis dug. Pom kev kiag koj yuav pom. Kuv mas yog tus ntoo lub mom dawb, khiav ua ntej. Hos tus lawv kub qab nws ntoo cuaj deg kub, mas koj rau ntua tus ntawd ntag ov."

Tus yawg laus txawm mus lawm. Tub ntsuag nyob nyob ntawd ib ntsis. Tsaus ntuj zus ua cas nag hlob zus, tsaus ntuj zus nag hlob zus. Nag xob nag cua hlob hlob ib hmos lauj! Tag kis tav li qaib qua laws ntag, ciav pem hauv dej mas nrov nroo ntws cuag xob quaj xwb. Cav mas los lawm sis dug, dej mas kua av daj rhuv xwb lauj! Ces pom kev kiag. Ciav nrov nroo ntws, ntsuag ntsia pem hauv dej, ua cas muaj it tug niag nab loj loj luaj nkaus cav txoob, ntoo lub kaus mom dawb tiag lauj! Cas tseem muaj ib tug luaj nkaus cav txoob thiab, ntoo cuaj ceg kub tiag. Ob tug sib caum los mus. Ces tub ntsuag thiaj li nta hlo nws rab phom tib phom, tus lawv qab ua nwg ruaj zog ntawd, ib ntsis ploj ntais rau hauv dej lawm lauj!

Ib me ntsis xwb, tus yawg laus uas kom tub ntsuag pab ntawd tawm plaws los, txawm los hais rau tub ntsuag tias, "Aub! Tub ntsuag lauj! Koj tuaj pab tau kuv lawm, nyiam no koj mus tsev nawd! Tag kis tav tshais koj tuaj ntawm no, kuv hais koj."

Tub ntsuag rov los tsev lawm. Tag kis tav tshais, tub ntsuag txawm mus nyob ntawm qhov chaw tos. Ciav ib ntsis tus yawg laus ntawd txawm rov tawm tuaj dua thiab. Tus yawg laus ntawd txawm hais rau tub ntsuag tias, "Koj twb tuaj lawm lov tub?"

Ntsuag teb tias, "Aws! Kuv twb tuaj lawm os."

Yawg laus txawm hais tias, "Koj tuaj lawm ces koj tsis txhob ntshai ov! Koj cev taub hau los rau hauv kuv qhov tsos."

Tub ntsuag txav zog mus. Ua cas tus yawg laus ntawd txawm muab tub ntsuag nyem nkaus rau hauv qhov tsos. Yawg laus txawm coj tub ntsuag mus tib plhaw rau hauv dej lawm, cas dhau plaws tus dej xwb. Hauv mas yog kiab yog khw lawm xwb lauj! Kev mas tawm plua tshauv tog. Tsev tsuj tsev npuag tsev ntaub tsev xov mas laim txias lawm xwb lauj! Neeg mas niam nqaum paj nqaum nruas coob coob kawg. Tus yawg laus ntawd mas yog ib tug yawg kav teb kav chaw ntag lauj!

Tus yawg laus txawm coj tub ntsuag mus txog hauv nws tsev, nws txawm hais tias, "Kuv mus tos tau kuv tus vauv tuaj lawm. Zaum no kuv yuav muab kuv tus ntxhais Nkauj Ntsuab rau nws lauj! Ua li, me tub, koj puas yuav nyiaj? Yog koj yuav nyiaj no, kuv muab nyiaj rau koj, yuav kub los kuv muab. Saij koj, yeem yuav qhov twg?"

Tub ntsuag thiaj hais tias, "Aub! Kuv yuav koj tus ntxhais xwb."

Tus yawg laus thiaj hais rau nws cov tub mab tub qhev tias, "Lawv nyuag lauj! Kuv yuav koos cuaj hnub cuaj hmo dej cawv. Nej mus tua ib tug phaws twm los. Peb yuav noj nqaij haus cawv mog!"

Tub ntsuag mus ntsia cov tub mab tub qhe cuab twm. Nws mus pom ib tug dej nyob ntawd, muaj ib tug choj hla nyob saud. Cas cov tub mab tub qhe txawm muab txoj voj hlua cuab rau ntawm tus choj. ua cas cov Hmoob leej twg tuaj txog ntawm lub voj hlua, nws txawm cev tes plhw zog lub voj xwb dhau plaws lawm tsis mag li. Cas tuaj dhau lawm ob peb pwg, Hmoob tsis mag li las. Ho muaj ib pab Pub Thawj tuaj txawm mag nkaus tau ib tug yawg laus. Txoj hlua muab rub rhe rau hauv dej tawm plaws rov rau tim ntug, cas yog ib tug phaw twm, mas caj dab ntug tsis ntug li lauj!

Ces tub ntsuag txawm ntsia ntsia. Yawm txiv txawm hais rau tub ntsuag tias, "Ua li koj puas noj tus twm no, me vauv?"

Tub ntsuag thiaj teb tias, "Aub! Yawm txiv lauj! Kuv mas noj tsis nyog tus twm no, ntshai kuv yuav tsis noj lauj!"

Yawm txiv thiaj hais tias, "Aub! Yog li no mas kuv mam kom cov nyuag mus cuab ntses los rau koj noj."

Yawm txiv thiaj hais rau nws cov tub txib kom lawv mus ntaus ntses los rau tub ntsuag noj. Koos tau cuaj hnub cuaj hmo cawv lauj! Yawm txiv txawm muab nyiaj muab kub, phij cuam rau tus vauv thiab tus ntxhais Nkauj Ntsuab, ces tso neeg xa ob tug los nto saum ntug dej no.  Cov tub mab tus qhe thiaj li nqes rov qab lawm.

Los txog saum no, ntsuag nkawd ob niam txiv ris tis ris nyiaj ris tis ris kub.  Ris tau peb hnub peb hmo, nyiaj kub mas tso pw ib tag nkaus lauj!

Muaj ib hnub ov, niam tij thiab tij laug nkawd txawm tuaj pom. Cas tub ntsuag mas niam tau tej niag pawg nyiaj tej niag pawg kub ntau tsis ntau li lauj! Cas ntsuag tus poj niam mas zoo zoo nkauj tsis paub hais li. Tsuas tias niam zoo tas los zoo thiab, zoo zoo cuag suav laus lub hnub qub tshiab, zoo xab zoo xu, zoo cuag suav laus lub hnub qub txhu ntag lauj! Tij laug thiab niam tij nkawd mas niam los zaum ntsia ntsia ntsuag poj niam tsis dhuav li. Tij laug ntsia ntsia nws txawm hais rau ntsuag tias, "Aub! Ntsuag, ua cas koj niag ua ua loj leeb cas koj yuav yuav tau poj niam zoo nkauj ua luaj li? Thov koj qhia kuv lauj, ntsuag lauj! Kuv los txom nyem hwv thiab. Kuv niag poj niam los tus niag phem phem dub dub li ntawv li. Saib, koj mus ua li cas koj thiaj tau koj poj niam? Thov koj hais qhia rau kuv tso, kuv sim ho mus ua saib kuv puas yuav mus yuav tau ib tug poj niam zoo li koj tus, os ntsuag?"

Tub ntsuag thiaj hais tias, "Aub! Tij laug, niam tij neb cem cem kuv ces kuv niaj hnub ua loj leeb. Kuv mus txog puag nram lub ntug hav tshuam no, es muaj ib tsob txiv ncuav pias nyob ntawm ntug hav. Kuv mus nyob nyob ntawd ib ntsis, yawm txiv cia li tawm los. Nws cia li coj kuv mus yuav kuv poj niam no xwb tiag. Yawm txiv cia li muab nyiaj muab kub rau wb coj los ua neej xwb las, tij laug."

Tij laug thiaj hais tias, "Aub! Yog li mas ntsuag lauj, kuv yuav mus pw, saib kuv puas tau poj niam zoo nkauj li koj tus lauj! Saib kuv puas yuav tau koj tus niam hluas thiab."

Ces tij laug niam npaj tsuag tsuag, niam mus pw puag nram kwj ha tshuam tsob nyuag txiv ncuav pias. Hmo ntawd, mab tuaj noj txiv ncuav pias coob coob, mab tso tso quav rau tij laug ib hmos. Tag kis tij laug lo quav mab tag. Tij laug tsw tsw quav mab. Niam tij tsis pub tij laug chaws los hauv tsev li lawm. Tij laug cia li khiav mus ua loj leeb lawm, hos niam tij tsis muaj txiv lawm.

Ces tas li no lawm xwb!